Związek Zawodowy Literatów Polskich w pierwszym okresie działalności zajmował się unormowaniem podstaw bytu pisarzy, ochroną ich praw, zasad zarobkowania, obroną przed wyzyskiem wydawców. Ustalano stawki honorarium należne za każdy wers prozy i poezji w czasie, kiedy w miejsce dewaluującej się marki polskiej wprowadzano złotego.
Sprawę traktowano poważnie, Ogólnopolski Zjazd Literatów powołał komisję do opracowania prawa autorskiego, według projektu profesora Fryderyka Zolla. Finalnie uchwalono (poprzez komisje sejmowe i senackie) prawo autorskie w 1926 roku.

W Poznaniu od początku powstania Oddziału w 1921 roku po rok 1933 dokumentacja znajdowała się w zachowanym jego archiwum – w Dziale Rękopisów Biblioteki Uniwersyteckiej. Około roku 1971 kierownikiem tego działu była dr Maria Szymańska. Autorzy Księgi Jubileuszowej (1921 – 1971) zawdzięczali jej udostępnienie archiwalnych teczek. Archiwum to zostało prawdopodobnie zdeponowane w BU przez Bolesława Koreywę po ustąpieniu z prezesury (1933).

(otwórz)

Lista członków ZZLP w Poznaniu, rok 1930

Niestety, z późniejszego okresu – od roku 1933 do wybuchu wojny – nie zachowały się żadne dokumenty. Sekretariat i archiwum mieściły się w lokalach Związku w Pałacu Działyńskich. Prawdopodobnie tam dokumenty uległy zniszczeniu.

(otwórz)

W Pałacu Działyńskich mieściły się lokale Związku.

W połączeniu z konkursem  – Turniejem Poetów – odbywały się Bale Literackie, pod protektoratem wojewody poznańskiego a także księżny Czartoryskiej.

W roku 1927 – „dzięki osobistym staraniom prezesa Związku Poznańskiego” – Magistrat Miasta Poznania ufundował wieczystą Nagrodę Literacką im. Jana Kasprowicza, wypłacaną co dwa lata w wysokości 10 tysięcy złotych (zasługę powołania tej nagrody przypisywało sobie więcej osób).

ZZLP zabiegał w tym samym czasie w Związku Miast Polskich o ustanowienie nagród państwowych przez większe polskie miasta – odpowiedziało pięć miast – fundatorów nagród.
Państwową Nagrodę otrzymali, m.in.: Żeromski, Staff, Makuszyński, Kaden-Bandrowski, Goetel, Szaniawski, Świętochowski, Przerwa-Tetmajer, Berent, Orkan, Tuwim, Nałkowska.

Przyznanie po raz pierwszy Nagrody Literackiej Miasta Poznania Romanowi Dmowskiemu wywołało burzę dyskusyjną, bowiem kontrkandydatami byli, m.in.: Stanisław Przybyszewski, Emil Zegadłowicz, Bolesław Koreywo (prezes Oddziału w latach 1922 – 1933). W kolejnych latach Nagrodę Literacką Miasta Poznania otrzymali: Arkady Fiedler (1936) i Stanisław Wasylewski (1938) – prezes Oddziału. 

Zenon Kosidowski, prezes Oddziału w latach 1934 – 1937

Związek Literatów ustanowił swoją nagrodę. W roku 1937 otrzymał ją Jan Sztaudynger, w 1938 – Jadwiga Popowska.  

Stanisław Wasylewski, prezes Oddziału w latach 1938 – 1939

Przez wiele lat na listach członków obok znaczących nazwisk literatów widniały nazwiska osób posiadających osiągnięcia naukowe, które niewiele miały wspólnego z literatura piękną. Formalnie domagano się posiadania dwóch książek w dorobku – ale nie wnikano, czym one są i w jakiej formie wydane (dzieło naukowe, broszura, bajeczka). Na tle dziwnego stosowania kryteriów oceny doszło w 1933 roku do „zamachu stanu” w Związku Poznańskim.

oprac: Anna Andrych
na podstawie:
Księga Jubileuszowa (1921 – 1971) 50 lat Poznańskiego Oddziału Związku Literatów Polskich
Informator – Pisarze Wielkopolski (1971)
zdjęcia: Księga Jubileuszowa
oprac. zdjęcia wizerunkowego: Agata Widzowska

„Słowa lecą dalej niż chęci, a chęci niż możliwości”
Władysław Stanisław Reymont („ Ziemia obiecana”)

Być szybszym niż algorytm

(w 100. rocznicę Związku Literatów Polskich Oddział w Poznaniu)

          Pod koniec kwietnia 1921 roku Jerzy Hulewicz został upoważniony przez warszawski zarząd Związku Zawodowego Literatów Polskich, którego był członkiem, do zwołania w Poznaniu zebrania konstytucyjnego w wyniku którego, w dniu 8 maja 1921 roku powstał Związek Poznański jako filia Związku Warszawskiego. Nowo powstała struktura miała moc działania na zasadach autonomicznych. Pierwszym prezesem został Władysław Stanisław Reymont. Tak oto rozpoczęła się historia zrzeszenia się poznańskich literatów w twór mający służyć im, społeczeństwu lokalnemu, Polsce.

            W niniejszym tekście pomijam dalsze informacje związane ze stricte historycznym aspektem, bowiem  są i będą one prezentowane na stronie internetowej naszego Oddziału. Zajrzenie tam pozwoli zainteresowanym prześledzić stuletnie losy naszej struktury, ze względów oczywistych – w dużym skrócie. Przez ten czas święciliśmy  sukcesy literackie, jak i zaznawaliśmy porażek organizacyjnych. Scenariusz funkcjonowania Oddziału jest zapisywany każdego dnia. Przed stu laty wstąpiliśmy na związkową drogę. Mamy do wykonania zadania ważne społecznie. Trzeba stawiać sobie kolejne cele. Powinny być duże, bo tylko takie przysporzą satysfakcji i przyniosą duże rezultaty. Trzeba nam nieustannie poszukiwać nowego. Zgliszcza przyzwyczajeń niech przepadną, a wolność wątpienia w nasze prawdy pozwoli na osobisty rozwój. Nie patrzmy pod nogi lecz sięgajmy gwiazd. Przecież celem literata powinno być budzenie wyobraźni czytelnika. 

            Jestem przekonany, że to, co wyżej napisałem przyświecało i przyświeca każdemu członkowi Związku Literatów Polskich Oddział w Poznaniu, że  ważnym stawało się uzyskiwanie należytej pozycji na literackim rynku i dbanie o dobry wizerunek naszej organizacji. Chylę czoła przed wszystkim, którzy tworzyli i tworzą jej historię.

             Aby istnieć, trzeba uczestniczyć, twierdził Antoine de Saint-Exupéry. Idąc za tym słusznym stwierdzeniem, jestem przekonany, że każdy członek Oddziału będzie nadal aktywny twórczo i, o co proszę, organizacyjnie. Mówi się potocznie: „Wszystkie ręce na pokład”. W tym powiedzeniu jest moc większa niż nam się wydaje. To wyzwanie na każdy dzień, który przed nami.

            Yuval Noah Harari pisał: „Jeśli jednak chcesz zachować pewną kontrolę nad własnym istnieniem i nad przyszłością życia, to musisz być szybszy od algorytmów, szybszy od Amazona i władz państwowych – musisz poznać samego siebie, zanim oni to zrobią. jeśli chcesz być szybki, nie zabieraj dużo bagażu. Pozbądź się iluzji. Są bardzo ciężkie”. Każdy z czytelników niniejszego tekstu ma bezdyskusyjnie prawo wyboru własnej drogi życiowej, w tym twórczej. Ma możność interpretowania słów izraelskiego historyka. Dzisiaj jest, jutro nadejdzie dla każdego z nas i naszej związkowej organizacji.

            U progu rozpoczynającej się kolejnej setki istnienia Związku Literatów Polskich Oddział w Poznaniu życzę wszystkim  Koleżankom i Kolegom satysfakcji twórczych,  osobistych oraz zdrowia.

            Czytelnikom i słuchaczom dziękuję za bycie z nami. Świadomość obecności Państwa jest dla nas wielce mobilizująca.

Z wyrazami szacunku

Zbigniew Gordziej
Prezes Zarządu
Związku Literatów Polskich
Oddział w Poznaniu

Poznań, 8 maja 2021 r.

Wejście do siedziby ZLP Oddział w Poznaniu, Noskowskiego 24
(zdjęcie: Zdzisława Kaczmarek)

Odsiecz

Po 13 grudnia 1982
zebraliśmy się w salonie ZLP
Noskowskiego 24
punkt jak nigdy punktualnie
Szafy zalepione paskami papieru
Czujne oczy pieczątek
i worki worki
Aż tyle darów zza granic
od ojców dominikanów

Radość ogromna
a konkurencja pracowita
Pisarz dziecięcy Orłoń
znalazł sobie
normalną  jarmułkę
a w kieszeni pepity
(proszę sobie wyobrazić)
prawdziwe trzy pensy
Było dużo butów na prawą nogę
i skarpet na lewą

Poszedłem na błysk
„Weź, weź” – słyszę –
„Do trumny”
gdy pakuję do torby
ukradkiem parę lakierów
jakbym  jutro
miał po Nobla iść
Sekretarz Andrzej
znalazł sobie  czerwony golf
Nikos – marynarkę w odcieniu
Docent Edward – spodnie

Od gorączki
od złotej żyły
wyrywa mnie okrzyk Sterny
Wymachuje jakby w rocznicę
wiedeńskiej odsieczy
zdarł namiot
wielkiego wezyra
Z worka bielizny
podaje mi damskie monstrum
dolne – nadobne
Opanować się staram
i z godnością
patrząc prosto w oczy
głosem zimnym mówię
„Nie chcę – nie wezmę
gumki tylko wypruję z nogawek”

Pees
Najlepiej na tym wyszedł
Andrzej Babiński
znalazł w hałdzie
swój własny płaszcz
i poszedł w nim do domu  

Jerzy Grupiński

zdjęcie: Zdzisława Kaczmarek
wejście do siedziby ZLP OP – Poznań, ul. Noskowskiego 24

(Pałac Działyńskich – siedziba ZZLP w Poznaniu)

Czwartki Literackie – początek i sto dyskusyjnych wieczorów

     W jednym z numerów rocznika 1933 „Kroniki Miasta Poznania” znajduje się taka notatka: „W kwietniu powstał nowy klub literacki, w którym połączyły się dwie grupy młodych poetów, nowelistów i krytyków literackich, a mianowicie „Loża”, grupująca się swego czasu dookoła pisma „Życie Literackie” oraz „Prom”, wydający dotąd pismo pod taka nazwą”.

Głównym impulsem do tego połączenia była intencja wspólnego ataku na obronne mury Związku Literatów Polskich. W jego wnętrzu z kolei dojrzewał bunt przeciwko istniejącym stosunkom. Inspiratorami buntu byli m.in.: Zenon Kosidowski, Jan Sztaudynger, Jerzy Balicki, Antoni Kawczyński.
Na Walnym zebraniu ZZLP w dniu 14. 10. 1933 r. pod ogniem krytyki ustępuje długoletni prezes Poznańskiego Związku Bolesław Koreywo wraz z całym Zarządem. Prezesem zostaje profesor Tadeusz Grabowski, a do Zarządu wchodzą: Kosidowski, Sztaudynger, Kazimierz Piekarczyk.
Zarząd ten przeprowadził przyjęcie do Związku całej grupy dawnych „lożowców” i „promowców”.

W następnej kadencji prezesem zostaje wybrany Zenon Kosidowski. Jego zasługą w okresie czteroletniej prezesury było m.in.:
1) zainicjowanie i zorganizowanie Zrzeszenia Związków Artystycznych Poznania i województwa poznańskiego,
2) uzyskanie na siedzibę Zrzeszenia i Związku odrestaurowanego Pałacu Działyńskich,
3) powołanie przy „Dzienniku Poznańskim” dodatku kulturalno-literackiego „Życie Literackie”,
4) reaktywowanie instytucji Czwartków Literackich.

Zatrzymajmy się przy Czwartkach Literackich, bowiem stanowią one ważny element historii rozwoju kulturalnego Poznania a także historii naszego oddziału. Zajrzyjmy aż do lat czterdziestych wieku XIX.

Pałac Działyńskich miał tradycję jako siedziba Czwartków. W jego Marmurowej Sali w latach czterdziestych XIX wieku grupa uczonych, pisarzy, artystów pod przewodnictwem Karola Libelta i Jędrzeja Moraczewskiego organizowała publiczne wykłady, stanowiące namiastkę wyższej uczelni. Wykłady odbywały się raz w tygodniu, w czwartki. Po roku 1848 ta „akcja” się urwała. Dopiero 50 lat później, w roku 1898 wznowił ją w tej samej sali  dr Heliodor Święcicki. Był on wówczas prezesem Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, a nieco później – pierwszym rektorem Uniwersytetu Poznańskiego. Czwartki trwały jednak zaledwie 3 lata, do 1901 roku.

Po pierwszej wojnie światowej, także przez Heliodora Święcickiego zostały wznowione, a po jego śmierci kontynuowane w niedługim czasie przez ówczesnego prezydenta miasta, Cyryla Ratajskiego, jednak już w prywatnym jego domu i prywatnym sumptem.

W październiku 1934 roku Związek Literatów zainaugurował nowy okres istnienia Czwartków Literackich w odnowionej sali Pałacu Działyńskich – trwał on bez przerwy do wybuchu drugiej wojny światowej. W inauguracji wziął udział minister oświaty Wacław Jędrzejewicz i prezes Polskiej Akademii Literatury Wacław Sieroszewski.

Instytucja Czwartków zyskała sobie duże uznanie w kołach artystyczno – kulturalnych całej Polski. W marcu 1938 roku odbył się setny Czwartek Literacki. Kazimierz Pluciński i Kazimierz Piekarczyk opracowali z tej okazji wydawnictwo „Czwartki literackie”, relacjonujące kolejne spotkania, z fotografiami prelegentów i nawet wyliczeniem uczestników dyskusji.
Setny Czwartek Literacki połączono z pożegnaniem Zenona Kosidowskiego, który wyjeżdżał do Warszawy na nowe stanowisko w Polskim Radio. W Poznaniu był dyrektorem Rozgłośni Poznańskiej Polskiego Radia.

(Zenon Kosidowski – prezes Oddziału w latach 1934 – 1937)

cdn

 oprac.: Anna Andrych
na podstawie:
Księga Jubileuszowa (1921 – 1971) 50 lat Poznańskiego Oddziału Związku Literatów Polskich
Informator – Pisarze Wielkopolski (1971)
zdjęcie Pałacu Działyńskich oraz Zenona Kosidowskiego:
Księga Jubileuszowa

___________________________________
___________________________________