„Labor Omnia Vincit’ podczas „Rewizji osobistej” Zdzisławy Kaczmarek – Ryszard Biberstajn o wartościach tej książki

Siła słabości

            Kiedy czytam wiersze Zdzisławy Jaskulskiej-Kaczmarek i przyglądam się jej notom biograficznym rozproszonym w sieci, uderza mnie coś, co jest obce większości autorów. Owa większość, przyobleczona w mniej czy bardziej dopasowane kostiumy poetów i poetek, przekonana o dojrzałości swoich artystycznych działań, publikuje książki z zadziwiająco wysoką częstotliwością. Nierzadko tomiki podobne do siebie, jak kolejne odcinki telenoweli. Jeśli temu towarzyszy słabe zaplecze intelektualne i artystyczne, to mamy do czynienia z dokonaniami co najmniej wątpliwymi.

Tymczasem Zdzisława Jaskulska-Kaczmarek wydaje swój nowy zbiór po dwunastu latach „milczenia”. Owszem, publikowała w tym czasie, lecz wyłącznie w prasie i wydawnictwach zbiorowych, poza tym udzielała się w strukturach Związku Literatów Polskich. Jeśli jednak miarą pełnej aktywności twórczej są autorskie tomiki, to trzeba przyznać, że ta przerwa u niej jest znacząca. A przede wszystkim nieprzypadkowa.

Postawa cechująca tę poetkę to ogromna powściągliwość i nieufność. Przekłada się na traktowanie własnych doznań, refleksji i wreszcie języka z rezerwą godną mędrca, co ma swoje umocowanie kulturowe, choćby w stoicyzmie i samym Sokratesie. Zwątpienie tego ostatniego wyrażone w słynnym zdaniu o własnej wiedzy-niewiedzy było przecież podparte głęboką autorefleksją.

Dystans ów towarzyszy zresztą Zdzisławie Jaskulskiej-Kaczmarek od początku jej twórczej drogi. Wystarczy przyjrzeć się tytułom większości poprzednich zbiorów, zawierającym oksymoroniczne przeciwieństwa albo wyrażającym jakiś brak: „Poznaj gościnę przydrożnego kamienia” (1985), „Jak najdalej od siebie” (1992), „Wyjęta z granic cienia” (1993), „Najwierniejszy z nieprzyjaciół” (1993), „Ptaki pustych gniazd” (2006).

Postawa ta najmocniej widoczna jest w „Rewizji osobistej”. Przytoczmy choćby takie wiersze, jak zaczynające się od słów „.***Bezimienna”, „***Poruszam się niepewnie”, „***Ona się zdarza”, „***Boję się słów zimnych”. A w nich takie oto stwierdzenia: anonimowa czuję się bezpiecznie / nie boję się kieszonkowców bardziej / niż złodziei dusz i umysłów; w innym miejscu: to miłość bywa sprzedajna // najuczciwsza jest obojętność.

Życie postrzegane jest przez poetkę jako pełne trudów i traumatycznych  przejść. Nie da się jednak czytać tych utworów wprost i na tym poprzestawać. Ich z pozoru mroczny klimat i wymowa pełnią bowiem ważną rolę w porządkowaniu świata wewnętrznego poprzez nazywanie jego zjawisk. Przez to ma miejsce także oswajanie z lękiem przed mrokami rzeczywistości i czegoś, co nazywane bywa smugą cienia.

W takim właśnie wymiarze poezja ta spełnia zadanie autoterapii, którą Jaskulska-Kaczmarek ma odwagę dzielić się z czytelnikiem.

(otwórz)

Oprócz tonu „rozrachunkowego”, pełnego wątpliwości, rozterek, a niekiedy kryzysów „wiary poetyckiej”, pojawia się w „Rewizji osobistej” także bardzo wyraziście artykułowana nadzieja, że ponad wszystkie zwątpienia istnieje jednak szczególna „élan vital”, siła twórcza, która – chociaż u Zdzisławy Jaskulskiej-Kaczmarek bardzo dyskretnie – jest motorem rozwoju jej poezji. Nawet wówczas, gdy oznacza to walkę z własną słabością i lękiem, a może zwłaszcza wtedy. Najbardziej wybrzmiewa to w wierszach autotematycznych, silnie introwertycznych: Strach ślepiami bazyliszka / zagląda w oczy // udaje mi się / stanąć po drugiej stronie lustra / zabijam go / jego własnym spojrzeniem („***Strach ślepiami bazyliszka”).

W takich oto „desperackich” aktach tkwi siła poezji. Prawdziwa moc, z której czerpać może każdy, kto zada sobie trud pochylenia się nad tymi wierszami.

Ryszard Biberstajn

(otwórz)

admin
zdjęcie Zdzisławy Kaczmarek – jej własne archiwum
zdjęcie podczas spotkania promocyjnego oraz wręczenia medalu – ze strony internetowej
MiGBP w Nowym Tomyślu, za zgodą dyrektor Lucyny Kończal-Gnap