Paula Wężykówna
Przypadające na 2021 rok obchody 100-lecia Związku Literatów Polskich zmotywowały mnie do przypomnienia wizerunku i twórczości Pauli Wężykównej.
Jednocześnie chciałbym zaakcentować jej powiązania ze Śremem. W ramach cyklu Śrem w małych monografiach ukaże się pełna monografia dotycząca Pauli Wężykównej. Poetki, pisarki, tłumaczki, dziennikarki, działaczki społecznej, której życie i twórczość związane były ze Śremem.
Urodziła się w 1876 roku w Kępnie, jako najmłodsza z ośmiorga rodzeństwa w rodzinie niebogatych ziemian. Uczyła się w domu pod kierunkiem wielu nauczycieli a również w towarzystwie swoich zamożnych kuzynów w majątku Karmin koło Pleszewa. Matka przyszłej poetki, Eleonora, wychowana w duchu patriotyzmu, zajmowała się sprawami powstańców. Ojciec Paweł stracił dobra majątkowe, najpierw własne, a następnie żony. W celach rozrywkowych często wyjeżdżał do Wiednia, hazardowo grywał w karty – stąd kłopoty finansowe rodziny (Gazeta Śremska – Wężykówna, kwiecień 2003 r.).
Najwybitniejszą postacią z tego rodu był biskup przemyski, arcybiskup i Prymas Polski Jan Wężyk ( 1785 – 1862 r.). Drogę sługi bożego wybrał również Walenty Wężyk ( 1705 – 1638 r. ) – biskup chełmski i przemyski. Najwybitniejszym z literatów w rodzinie Wężyków był Franciszek ( 1785 – 1862 r. ), który napisał Mszę świętą oraz tragedię Bolesław Śmiały. Zajmował się twórczością Szekspira oraz pełnił funkcję Prezesa Krakowskiego Towarzystwa Naukowego.
Od najmłodszych lat Paula była poetycko uzdolniona. Pisała wiersze i opowiadania, a w wieku zaledwie 8 lat wygrała konkurs literacki ogłoszony przez warszawski tygodnik Wieczory rodzinne. Podejmowała współpracę i publikowała na łamach takich wydawnictw jak: Przewodnik Katolicki, Praca, Orędownik, Mój Przyjaciel, Literatura i Sztuka, Kobieta Wielkopolska, Gospodyni Wiejska, Gazeta Wągrowiecka, Głos Wielkopolski. Współpracowała również z Naszym Misjonarzem, Echami Afryki, Murzynkiem oraz wydawanym przez Siostry Felicjanki w USA Naszym Pisemkiem. W okresie międzywojennym wydała kilkanaście zbiorów wierszy i opowiadań, między innymi: O dzieciach dla dzieci (1905 r.),Westchnienia i uśmiechy (1909 r.), Rok w powiastkach i wierszykach (1911 r.), Kochajmy ptaszki i zwierzęta (1929 r.). W 1934 roku została odznaczona przez Polską Akademię Literatury. Poza działalnością literacką poświęcała się pracy oraz opiece społecznej i charytatywnej, głównie wśród dzieci i młodzieży (Biuletyn Galerii Historii Miasta – Goście jastrzębskiego uzdrowiska, wrzesień 2016 r.).
Jak wspomina profesor Józef Drążkiewicz (wnuk siostry Pauli) nigdy nie wyszła za mąż, z pełną odpowiedzialnością opiekując się matką aż do ostatnich chwil jej życia. Profesor pamięta Paulę, często odwiedzał ją w Śremie, gdzie mieszkała w Domu Pomocy Społecznej, na poddaszu, we własnym pokoju.
Przez długi czas mieszkała w Śremie i z tym miastem związała się aż do śmierci. Zawsze z wielkim wzruszeniem przyjmowała odwiedzającą ją młodzież i dzieci, w zamian czytając im swoje wiersze i opowiadania. Opiekowała się także dziećmi w ochronce. Wiek i stale słabnący wzrok nie pozwalały jej na intensywne pisanie. (Adam Podsiadły, Noty biograficzne Paula Wężykówna, Głos Śremski, luty 1990 r.)
Od 1902 roku mieszkała w Poznaniu, gdzie uprawiała przeznaczoną głównie dla dzieci twórczość publicystyczną, pisarską i poetycką. Pisała sztuki teatralne, tłumaczyła z języka niemieckiego i francuskiego. Jej opowiadania i wiersze ukazywały się na łamach Dziennika Poznańskiego, Wieczoru Rodzinnego w Warszawie. W latach 1904 – 1939 była stałą współpracowniczką Przewodnika Katolickiego. Współpracowała również z pismem kobiecym – Gazetą dla Kobiet, Głosem Wielkopolskim oraz z pismami katolickimi – Małym Misjonarzem, czy Tygodnikiem Kościelnym. Paula współpracowała z katolickimi organizacjami charytatywnymi, zajmując się problematyką trzeźwościową.
W okresie międzywojennym jej twórczość była szeroko znana i popularna wśród dzieci i młodzieży. Po II wojnie światowej została zapomniana, nie istnieje chociażby częściowa bibliografia.
Zmarła 27 kwietnia 1963 roku, pochowana została na cmentarzu farnym w Śremie, w grobowcu rodziny Tadrzyńskich, Związek Literatów Polskich umieścił na nim tablicę ku jej czci.
W Księdze Jubileuszowej, wydanej z okazji 50. lat Poznańskiego Oddziału Związku Literatów Polskich 1921 – 1971 – w Żałobnej Karcie widnieje nazwisko Pauli Wężykównej.
tekst: Adam Lewandowski
oprac. admin
zdjęcia: Adam .Lewandowski